STATE OF EMERGENCY — Nagpatrolya ang mga miyembro ng Armed Forces sa isang kalye sa panahon ng isang operasyon upang protektahan ang seguridad ng sibil sa Quito, noong Enero 10, 2024. Nag-utos ang pangulo ng Ecuador na si Daniel Noboa noong Martes na “i-neutralize” ang mga kriminal na gang matapos lumusob at magpaputok ng baril sa isang TV studio, habang ang mga bandido ay nagbanta ng random execution sa ikalawang araw ng terorismo sa bansa. Nagdeklara ng digmaan ang mga gang sa gobyerno matapos ipahayag ni Noboa ang state of emergency kasunod ng pagtakas sa bilangguan noong Enero 7 ng isa sa pinakamakapangyarihang narco boss ng Ecuador. (Larawan ni STRINGER / AFP)
QUITO, Ecuador — Sa paglalakad ng mabilis, na alerto ang kanilang mga mata at mahina ang boses, ang ilang mga Ecuadoran ay naglipana nang may takot noong Miyerkules sa mga lansangan ng lungsod sa gitna ng tumitinding labanan sa pagitan ng mga armadong pwersa at mga marahas na grupo ng droga.
Mula noong Lunes, kinidnap ng mga narco gunmen ang mga pulis at prison guard, nagpaputok ng baril sa isang TV studio sa isang live na broadcast, nagpasabog sa mga pampublikong lugar sa ilang lungsod, at nagbanta ng random na pagbitay.
Sa kabisera ng Quito, kung saan naka-deploy ang mabigat na presensya ng militar, sinabi ng 54-anyos na tindera na si Rocio Guzman na ang nakakatakot na tunog ng barilan malapit sa kanyang mga negosyo at isang ospital noong Martes ay umalingawngaw pa rin sa kanyang isipan.
“Isinara ng mga tao ang kanilang mga negosyo at tumakbo,” sinabi niya sa AFP. Siya rin, nagsara ng tindahan. “Sarado ang lahat, pagsapit ng 8 pm ay wala na: walang sasakyan, walang negosyo.”
Sa daungang lungsod ng Guayaquil, isinara rin ng mga hotel, opisina at tindahan ang kanilang mga pinto.
Ang ilang pedestrian noong Miyerkules ay masyadong natakot na makipag-usap sa AFP, at sa maraming lugar sa lungsod ay mas maraming pulis kaysa sa mga mangangalakal.
Ang maliit na bansa sa South America ay nasadlak sa krisis pagkatapos ng mga taon ng lumalagong kontrol ng mga transnational cartel na gumagamit ng mga daungan nito upang magpadala ng cocaine sa Estados Unidos at Europa.
Ang pinakahuling pagsabog ng karahasan ay bunsod ng pagkatuklas noong Linggo ng pagtakas sa bilangguan ni Jose Adolfo Macias, aka “Fito”, pinuno ng pangunahing gang ng krimen sa bansa, na tinatawag na Los Choneros.
Bilang tugon, si Pangulong Daniel Noboa, na nanunungkulan noong Nobyembre na may mga pangakong sugpuin ang umuusad na problema ng Ecuador sa krimen at karahasan na nauugnay sa gang, ay nagdeklara ng curfew sa buong bansa at state of emergency.
Mabilis na sumunod ang kriminal na tugon, na may mga kaguluhan sa mga kulungan, pitong pulis ang dinukot, dose-dosenang mga guwardiya ng kulungan ang na-hostage at hindi bababa sa 14 na tao ang napatay hanggang ngayon.
‘Labis na takot’
Ang karaniwang gulo sa parke ng La Carolina sa distrito ng pananalapi ng Quito ay napalitan noong Miyerkules ng nakakatakot na katahimikan — wala ang mga atleta at footballer na karaniwang naroroon mula madaling araw.
Sinabi ng may-ari ng panaderya na si Daniel Lituma, 30, na nagbukas lamang siya ng kanyang tindahan dahil kailangan niyang maghanap-buhay.
“Ang nagpapalabas sa amin ngayon ay ang pangangailangan na patuloy na magtrabaho. Maraming takot,” sinabi ni Lituma, na ang panaderya ay malapit sa binabantayang upuan ng gobyerno, sa AFP.
Noong Martes, namimili siya kasama ang kanyang asawa sa isang palengke nang i-alerto siya ng mga empleyado sa pagnanakaw sa paligid ng panaderya. Dahil nasuspinde ang mga serbisyo ng bus, tumakbo siya pabalik upang matiyak na ligtas ang kanyang anak.
“It is overwhelming. You have to go out every day (para kumita) but with a lot of fear, uncertainty,” he said.
Pagsapit ng Miyerkules, ang mga bus ay tumatakbong muli ngunit mas kaunti kaysa karaniwan, at hindi gaanong madalas.
Sa ilang mga lugar, ang takot ay nagbigay daan sa pagkakaisa habang ang mga estranghero ay nagsasama-sama upang maglakad nang magkasama o mag-alok ng mga sakay sa isa’t isa.
Mag-ulat bawat oras
Ang mga klase sa paaralan sa buong bansa ay itinuro online noong Miyerkules, at hinikayat ng maraming kumpanya ang mga kawani na magtrabaho mula sa bahay.
Sinabi ni Quito medical supplies salesman Manuel Munoz na pinili niyang magtrabaho ng kalahating araw para makauwi bago magdilim, at napagkasunduan niya ang isang diskarte sa kanyang mga magulang upang subaybayan ang mga galaw ng isa’t isa.
“Ang plano ay mag-ulat bawat oras” na may isang tawag sa telepono o text message, aniya.
Sinabi ng taxi driver na si Santiago Enriquez, 30, na siya at ang kanyang mga kasamahan ay nag-iingat din sa kinaroroonan ng isa’t isa.
Malugod niyang tinanggap ang presensya ng mga pulis at sundalo sa mga lansangan matapos mag-utos si Noboa na “i-neutralize” ang mga marahas na gang.
“Mas kikilos sila (ang gobyerno) at iyon ang gustong maramdaman ng mga tao na ligtas,” aniya.
